Ministerstwo Klimatu i Środowiska 14 stycznia 2021 r. przekazało do konsultacji publicznych projekt „Polskiej Strategii Wodorowej do roku 2030 z perspektywą do 2040 r.” Dokument zakłada powstanie pięciu Dolin Wodorowych w Polsce. Jedna z nich - Pomorska Dolina Wodorowa, już istnieje.
Dolina Wodorowa to określony obszar geograficzny – miasto, region, wyspa lub obszar przemysłowy, gdzie realizowany jest cały ciąg projektów związanych z łańcuchem gospodarki wodorowej – od produkcji poprzez magazynowanie, transport, dystrybucję i zastosowanie. Nie ma jednego modelu organizacyjnego, tematycznego i biznesowego. W 19 krajach działa już 35 Dolin Wodorowych. Są to zarówno małe projekty, z produkcją wodoru na poziomie 0,6 t H2/dobę ( eFARM), jak i duże huby wodorowe, z produkcją 3180 t h2/dobę w Porcie Rotterdam. Hydrogen Europe uruchomił specjalistyczną platformę wymiany informacji i miejsce współpracy przy realizacji wielkoskalowych projektów wodorowych w ramach Dolin Wodorowych.
1 października 2019 roku, pod patronatem m.in. Marszałka Województwa Pomorskiego Mieczysława Struka, odbyła się konferencja PCHET 2019 dotycząca rozwoju technologii wodorowych. Podczas drugiej edycji tej konferencji, która cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem, poruszono ważne i nowe tematy związane z przygotowaniem legislacyjnym do realizacji projektów wodorowych, doświadczeń w innych krajach, czy finansowaniem takich projektów. Dyskutowano także na tematy techniczne, takie jak: magazynowanie wodoru, bezpieczeństwo instalacji technologicznych, konkretne ich zastosowania oraz budowa komponentów dla technologii wodorowej. Jednym z najważniejszych wydarzeń w trakcie konferencji było podpisanie deklaracji o powołaniu Pomorskiej Doliny Wodorowej, mającej stworzyć warunki do realizacji konkretnych celów związanych z zastosowaniem ogniw wodorowych w transporcie.
W przeszłości powstawały z sukcesem ośrodki gospodarcze i naukowe skoncentrowane na rozwoju i zastosowaniu nowatorskiej technologii, np. w Kalifornii w latach 60. związane z rozwojem półprzewodników czy też na Tajwanie w latach 70., związane z budową półprzewodników i wszelkiego rodzaju płyt elektronicznych do komputerów. W takich ośrodkach powstawały nie tylko końcowe produkty, ale przede wszystkim wszystkie niezbędne usługi i komponenty do ich wytworzenia – opracowanie procesów technologicznych, niezbędnych narzędzi i metod diagnostycznych oraz związanych z tymi technologiami badań jakościowych. Dzisiaj „Silicon Valley" czy „Made In Taiwan" to samodzielne symbole sukcesu gospodarczego. W Polsce, w Rzeszowie, mamy na przykład „Dolinę Lotniczą”.
- Nasze Doliny wodorowe, to ekosystemy gospodarcze i naukowe, pozwalające zbudować łańcuch wartości związany z gospodarką wodorową w kraju: od produkcji, przez transport, magazynowanie, zarządzanie, aż do wykorzystania tego nośnika energii – wyjaśnia Witold Gadoś, dyrektor sprzedaży pojazdów pasażerskich z firmy Siemens Mobility.
Pierwszym projektem, który otrzymał dofinansowanie z FCH JU na rozwój doliny wodorowej w Europie, był projekt HEAVENN w północnej części Holandii. Najważniejszym zadaniem przy jego powstawaniu było zidentyfikowanie i zintegrowanie wszystkich partnerów odpowiedzialnych za poszczególne podprojekty - od produkcji wodoru do jego zastosowania, ale również sługi serwisowania i naprawy urządzeń. Wodór ma być produkowany z elektrolizera o mocy 30 MW i wykorzystywany do zasilania transportu samochodowego, ogrzewania domów poprzez przesyłanie wodoru razem z gazem ziemnym czy wreszcie do produkcji „zielonego” metanolu. Wodór będzie również magazynowany w podziemnym magazynie Hystock.
Pomorska Dolina Wodorowa ma być przykładem efektywnego wdrożenia wodoru do krajowej gospodarki. Wykorzystanie potencjału wytwórczego wodoru Grupy LOTOS, nowoczesne kolejowe pojazdy wodorowe (np. Siemens Mireo Plus H) oraz stacje do tankowania pojazdów osobowych oraz autobusów mają stworzyć zeroemisyjny ekosystem gospodarczy regionu. Dodatkowo, częścią tego projektu ma być flota turystyczna, funkcjonująca na trasie Trójmiasto-Hel.
- Szczególnie, gdy planujemy strategie transportowe, możemy zauważyć, że najczęstszym środkiem transportu jest kolej elektryczna. Jednak na trasach, na których ze względu na charakter ich wykorzystania, zastosowanie trakcji elektrycznej jest nieopłacalne i/lub niekorzystne ze względów środowiskowych, dziś zmuszeni jesteśmy do korzystania ze spalinowych zespołów trakcyjnych. Wiedząc, że kolej odznacza się, w porównaniu do transportu drogowego, wybitnie niskimi oporami ruchu, a jednocześnie zauważając zapas nośności, dojdziemy do wniosku, że to w pojazdach szynowych jest naturalny potencjał do wdrażania technologii napędu wodorowego. Tak powstały wodorowe pojazdy szynowe rodziny Mireo Plus, które stanowią atrakcyjną kosztowo alternatywę dla pojazdów spalinowych, posiadając zbliżone zasięgi oraz konkurencyjny koszt cyklu życia. – opisuje Jacek Fink-Finowicki z firmy Siemens Mobility.
Sygnatariuszami deklaracji powołania tej inicjatywy byli:
Program PDW ogłoszony został przez Klaster Technologii Wodorowych, a głównym inicjatorem powołania Klastra była Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza, przy aktywnym wsparciu Samorządu Województwa Pomorskiego.
- Pomorska Dolina Wodorowa ma zrewolucjonizować nasz transport publiczny i będziemy poszukiwać źródeł finansowania, tak by wesprzeć samorządy i partnerów w realizacji tego przedsięwzięcia – dodaje Tomasz Pelc, prezes firmy Nexus należącej do Klastra.
W Polsce powstają już kolejne takie inicjatywy. Na wodorowej mapie Polski, zaznacza się wyraźnie miasto Rzeszów.
- Polska może stać się hubem wodorowym w ciągu kolejnej dekady i będziemy podejmowali działania, żeby takim hubem się stała. Jedną z Dolin Wodorowych będzie Rzeszów. - powiedział premier Mateusz Morawiecki, w maju 2021, podczas konferencji prasowej w Jasionce k. Rzeszowa. Wtedy podpisano list intencyjny o powołaniu Podkarpackiej Doliny Wodorowej. W oparciu o lokalne przedsiębiorstwa i instytucje naukowe, z pełnym wsparciem samorządu, powstanie obszar w którym będą produkowane ogniwa paliwowe, autobusy wodorowe, a wodór będzie wykorzystywany na szeroką skalę. W zakresie technologii wodorowych już działają Instytut Energetyki oddział CEREL. Producent autobusów Autosan i Polenerga przygotowuje się do spalania „zielonego” wodoru w elektrociepłowni w Nowej Sarzynie. Planowane jest również wykorzystanie wodoru jako paliwa do samolotów.
W lipcu br. deklarację woli o powołaniu Wielkopolskiej Doliny Wodorowej podpisali przedstawiciele samorządu, prezydenci największych miast Wielkopolski i rektorzy instytucji naukowych. Nie mniej ważni byli także przedstawiciele przedsiębiorstw aktywnie działających w zakresie gospodarki wodorowej, tj. znany w Europie producent autobusów wodorowych Solaris Bus & Coach oraz ZE PAK, który w Koninie instaluje elektrolizer i buduje stacje tankowania wodorem. W lipcu tego roku, miasto Konin podpisze umowę na dzierżawę pierwszego autobusu wodorowego w Polsce. Działania skupić mają się na zapewnieniu dostępności „zielonego” wodoru, utworzeniu sieci jego dystrybucji i szerokim zastosowaniu. Włączenie jednostek badawczych pozwoli na rozwój technologii wodorowych i przygotowanie odpowiednich kadr.
Warto zwrócić uwagę na działania Klastra Technologii Wodorowych, trwające od 2017 r., kiedy to dołączające do niego kolejne miasta i spółki transportowe Pomorza, zaczęły budować swoje koncepcje zeroemisyjnego transportu. Podstawowym celem Pomorskiej Doliny Wodorowej jest budowanie świadomości społeczeństwa w obszarze zalet i zastosowań wodoru, budowanie relacji pomiędzy uczestnikami oraz przygotowywanie do realizacji projektów wodorowych w regionie. Przy okazji należy również wspomnieć o pozyskanym projekcie PDA Region, dotyczącym rozwoju transportu publicznego w 4 miastach Pomorza.
- Wodór to posiadające wiele zalet źródło energii. To przede wszystkim nowy kierunek i ewolucja polskiej energetyki oraz rynku paliw, który z konieczności i rozsądku nabiera tempa. Pomorze ma szansę, także przez inne projekty oraz rozwój OZE, szczególnie w strefie off-shore, stać się krajowym liderem w produkcji zielonej energii elektrycznej oraz zeroemisyjnego wodoru – powiedział Marszałek woj. Pomorskiego, Mieczysław Struk.
W tym kontekście warto zaznaczyć, że kolejnym projektem tworzonym w ramach Klastra Technologii Wodorowych jest NeptHyne. Ma on na celu produkcję wodoru na morzu, z wykorzystaniem energii elektrycznej z farm wiatrowych, zapewniając przesył energii elektrycznej oraz wodoru na ląd. Autorem koncepcji jest Tomasz Pelc, Nexus Consultants, członek Klastra Technologii Wodorowych. Projekt NeptHyne daje możliwość przechowywania i przetwarzania nadmiaru energii elektrycznej, która nie może być odebrana przez KSE. Z drugiej strony, zapewnia możliwość zaopatrywania statków serwisowych w wodór, które muszą zapewnić planowane prace serwisowe wiatraków morskich. Ważnym elementem projektu NeptHyne jest konieczność stworzenia całej technologii i procesów odsalanie wody morskiej oraz jej chemicznego przystosowania do wytworzenia wodoru.
Projekt Polskiej Strategii Wodorowej wskazuje, że do 2030 r. konieczne jest stworzenie warunków do uruchomienia instalacji do produkcji wodoru ze źródeł nisko i zeroemisyjnych. Planuje się wprowadzenie zachęt do działań innowacyjnych, które umożliwią polskim przedsiębiorcom wykorzystanie momentu rozwojowego oraz środków finansowych, oferowanych przez UE i międzynarodowe instytucje finansowe. Należą do nich FCH JU, Europejki Bank Inwestycyjny i Bank Ochrony Środowiska.
Wsparcie finansowe dużych projektów dla potrzeb produkcji wodoru i paliw syntetycznych w oparciu o proces elektrolizy, jest kluczowe dla zmniejszenia przez Polskę emisji szkodliwych gazów do atmosfery. Nasz kraj ma obecnie jedne z gorszych wskaźników jakości powietrza. Wydobycie oraz wykorzystanie węgla oraz paliw stałych zaczyna być coraz mniej opłacalne, musimy więc szukać nowych źródeł energii. W tym momencie cały Świat stawia na wodór! W Polsce zainstalowana moc elektrolizerów sięgnie w 2030 r. 2 GW. Rząd chce także zapewnić warunki do budowy instalacji do produkcji wodoru przy elektrowniach jądrowych.
Jak zatem widać, powołane na Pomorzu inicjatywy, samorządu i przedsiębiorstw dotyczące rozwoju i wdrożenia wodoru jako paliwa i nośnika energii, są wykonalne, mają wsparcie w proponowanych dokumentach strategicznych oraz są zgodne z celami klimatycznymi Polski oraz Europy.
Autorzy:
Marek Foltynowicz, Piotr Maksyś