Trwająca procedura legislacyjna przed Parlamentem Europejskim i Radą Unii Europejskiej w sprawie przyjęcia rozporządzenia i dyrektywy kształtującej wspólne zasady rynków wewnętrznych gazów odnawialnych i gazu ziemnego oraz wodoru pokazuje, że uzyskanie wspólnego stanowiska w kwestii ram prawnych rynku wodoru odnawialnego nie jest łatwą materią, w której można uzyskać porozumienie. Podział na operatorów systemów przesyłowych (OSP) i operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) wodoru, koordynacja planów rozwoju sieci wodoru i innych nośników energii czy ochrona odbiorców wrażliwych to tylko kilka tematów, z jakimi w ciągu kilku miesięcy musiał zmierzyć się unijny ustawodawca, a należy zaznaczyć, że to nie koniec procesu legislacyjnego.
Dyskusja o regulacjach dla wodoru odnawialnego nie omija również Polski, która jest jednym z czołowych liderów produkcji szarego wodoru. Pomysłów na regulacje jest tyle ile aktywnych głosów uczestników w dyskusji, padają pomysły wypracowania regulacji specjalnie dedykowanych wodorowi odnawialnemu lub dostosowania obecnie obowiązujących regulacji dla wodoru jako gazu technicznego. Polska podjęła próbę stworzenia nowych regulacji wodorowych nie chcąc pozostać na przegranej pozycji za Belgią czy Niemcami w wyścigu o wodór odnawialny. Ministerstwo Klimatu i Środowiska opracowało projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw, w którym zawarto regulacje wodorowe (nr projektu UD382). Jednakże wyniki konsultacji publicznych podmiotów zainteresowanych produkcją lub wykorzystywaniem wodoru odnawialnego szybko doprowadziły do wstrzymania prac legislacyjnych.
Jednakże jedno jest pewne i niepodważalne, członkostwo w Unii Europejskiej zobowiązuje Polskę do implementacji dyrektywy tworzącej wspólne zasady rynków wewnętrznych gazów odnawialnych i gazu ziemnego oraz wodoru do krajowego porządku prawnego, co będzie wiązało się z przyjęciem ustawy wodorowej. Czy nowe regulacje będą na tyle efektywne, że pobudzą rozwój sektora wodoru odnawialnego, aby tytuł Polski jako jednego z liderów produkujących wodór (już odnawialny!) został obroniony w procesie dekarbonizacji?
Podstawom recepty na efektywne regulacje dla wodoru odnawialnego jest wspólny dialog ekspertów z różnych środowisk takich jak biznes, szkolnictwo wyższe w zakresie nauk technicznych, prawo czy ekonomia ze względu na istotę kompleksowego procesu tworzenia regulacji. Tak wiele doświadczeń i umiejętności ludzi z różnych sektorów tworzy niepowtarzalną bazę intelektualną do wypracowania w warunkach wzajemnego szacunku, otwartości podstawowych założeń regulacyjnych. Aż chciałoby się użyć sparafrazowanego motta Unii Europejskiej zjednoczeni w różnorodności! Dzisiejszy świat wymaga interdyscyplinarności, co można zauważyć w nauce, w biznesie czy w tworzonych regulacjach prawnych, które coraz częściej muszą mierzyć się z zagadnieniami dotyczącymi nowych technologii czy techniki.
Ten niezwykły skład ekspertów z różnych dziedzin będzie brał udział w spotkaniu Międzysektorowej Grupy Roboczej Offshore2Hydrogen, które odbędzie się 11 stycznia 2024 roku na Politechnice Gdańskiej. Celem podstawowej grupy roboczej Offshore2Hydrogen jest rozpoczęcie dialogu dotyczącego synergii sektora wodoru i polskiego offshore wind. Nadchodzące pierwsze spotkanie merytoryczne będzie dotyczyło analizy prawnej obowiązujących i projektowych regulacji wodorowych na poziomie krajowym i unijnym, znajdzie się również przestrzeń na zarysowane konkretnych barier legislacyjnych oraz braków regulacyjnych w rozwoju rynku wodoru odnawialnego w Polsce. Kolejne zagadnienia prawne będą szczegółowo analizowane podczas następnych spotkań Grupy Roboczej Offshore2Hydrogen, które będą poruszały między innymi temat magazynowania wodoru, infrastruktury przesyłowej wodoru czy dolin wodorowych.
Drugą zasadom udanej recepty na efektywne regulacje dla wodoru odnawialnego jest słuchanie potrzeb środowiska biznesu, które dysponuje wolnym kapitałem pieniężnym możliwym do zainwestowania w nowe technologie wodorowe. Nie można dopuścić, aby regulacje nie odzwierciedlały potrzeb biznesu i go nie wspierały, ponieważ to przedsiębiorcy jako najważniejszy podmiot na rynku będzie napędzać rozwój wodoru odnawialnego. W przywołanym projekcie ustawy numer UD382 przedsiębiorcy oraz organizacje sygnalizowały prawne bariery rozwoju dla zielonego wodoru. Wskazywano między innymi na nieracjonalnie określony limit ilości wodoru do magazynowania, jaki zostanie wyłączony z koncesjonowania czy brak precyzyjnego wskazania wyłączenia przedsiębiorcy posiadającego instalację do produkcji wodoru podłączonych bezpośrednim rurociągiem wodorowym z obowiązku świadczenia usług podmiotom trzecim.
Dyskusja na temat jakości i sposobu tworzenia prawa toczy się od wielu lat, a osiągnięcie dokładności, jasności i spójności sformułowań jest niezbędne, aby uniknąć nieporozumień i sprzeczności w treści ustawy. Regulacje te powinny być precyzyjne i zredagowane w sposób zrozumiały dla ich adresatów. Normy regulujące wodoru odnawialnego powinny spełniać zasady prawidłowej legislacji, które są nieodłącznymi elementem klauzuli demokratycznego państwa prawnego. Do dziś w bogatym orzecznictwie trudno odnaleźć dokładnie określony katalog dyrektyw składających się na zasadę prawidłowej legislacji. Jednakże wśród zasad można wyróżnić między innymi: zakaz stanowienia przepisów z mocą wsteczną (lex retro non agit), nakaz zachowania odpowiedniej vacatio legis, nakaz formułowania przepisów w sposób zrozumiały, zasadę zaufania obywateli do państwa i prawa, zasadę ochrony praw nabytych. W kontekście regulacji wodorowych szczególne znaczenie ma nakaz formułowania przepisów w sposób zrozumiały i kompletny. Niejasne i nieprecyzyjne formułowanie przepisów prowadzi do stworzenia nazbyt szerokich ram dla organów stosujących taki przepis, które w istocie muszą zastępować prawodawcę w zakresie tych zagadnień, które uregulował on w sposób niejasny i nieprecyzyjny.
Dialog różnych środowisk, słuchanie potrzeb biznesu oraz stosowanie zasad prawidłowej legislacji pozwoli Grupie Roboczej Offshore2Hydrogen na stworzenie efektywnych regulacji dla wodoru odnawialnego, które przyczynią się do zwiększenia liczby inwestycji wodorowych. Unikalna różnorodność środowiska grupy roboczej będzie wielką zaletą, ponieważ każdy uczestnik mający wiedzę ekspercką w dziedzinie wodoru może dołożyć swój „puzel” do całej układanki czym są spójne i kompleksowe projekty regulacyjne. Ostatecznie Klaster Technologii Wodorowych zamierza wspólnie z Grupą Roboczą Offshore2Hydrogen wypracować niezbędne ramy, które zostaną przedłożone organom administracyjnym i regulacyjnym na szczeblu krajowym.
Agnieszka Górka – prawnik specjalizująca się w zakresie regulacji prawa energetycznego. Pracuje w zespole ds. transformacji energetycznej w kancelarii prawnej Brysiewicz, Bokina i Wspólnicy sp.k. w Warszawie. Posiada bogate doświadczenie w sektorze gazu ziemnego na poziomie krajowym i unijnym. Od października 2023 r. jest doktorantką Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego.
W Katedrze Prawa Europejskiego i Komparatystyki Prawniczej WPiA UG przygotowuje rozprawę doktorską na temat modelu polskiego rynku wodoru w świetle regulacji UE.
